مارتک: با اختلالات اینترنتی هفته‌های اخیر، عملکرد بسیاری از شرکت‌ها با مشکل مواجه شده و بسیاری از کسب‌وکارهای اینترنتی با افت قابل‌توجه درآمدشان در آستانه تعطیلی قرار گرفته‌اند. همزمان کار برای همان تعدادی که توان اندکی برای ادامه دارند نیز بسیار دشوار شده است؛ زیرا با محدودیت‌های اعمال شده، این کسب‌وکارها عملا دسترسی خود را به بسیاری از ابزارها و کانال‌های بازاریابی و تبلیغات دیجیتال از دست داده‌اند و حالا با لغو شدن تمامی کمپین‌های سوشال مارکتینگ و گوگلادز، جذب مخاطب در تکنیک‌های سئو و صعود به رده‌های بالا در نتایج موتورهای جستجو خلاصه شده است.
عقب‌گرد دیجیتال مارکتینگ
همپای توسعه اینترنت و نفوذ آن به خانه‌ها و سپس گوشی‌های موبایل کاربران، صنعت دیجیتال مارکتینگ نیز توسعه پیدا کرد. در سال‌های اخیر ارتباط کسب‌وکارها با مشتریان، دیگر محدود به موتور جستجوی گوگل نیست و همزمان با تلاش‌هایی که برای بهبود رتبه نمایش لینک‌های کسب‌وکار در گوگل انجام می‌شود، آژانس‌های تبلیغاتی و دیجیتال مارکترها، پیام کسب‌وکارها را از طرق مختلف مانند تولید محتوا در شبکه‌های اجتماعی، تبلیغات در اپلیکیشن‌ها، بازی‌ها و سایت‌ها و حتی استفاده از ابزارهایی مانند گوگلادز (تبلیغات در گوگل) به گوش مخاطبان می‌رسانند.
اما حالا با فیلتر شدن محبوب‌ترین شبکه‌های اجتماعی (به خصوص اینستاگرام و تلگرام) و مسدود شدن دسترسی به برخی ابزارهای دیجیتال (مانند گوگلادز)، بسیاری از این کانال‌های بازاریابی دیجیتال مسدود شده و سئو به عنوان یکی از پایه‌ای‌ترین روش‌های دیجیتال مارکتینگ، به معدود گزینه در دسترس برای کسب‌وکارهای اینترنتی تبدیل شده است. در نتیجه انتظار می‌رود که همزمان با کاهش تقاضا در کانال‌های دیگر، تقاضای قابل‌توجهی روانه این بازار شود. اگرچه چنین فرضی تا حدی درست است؛ اما تمام حقیقت نیست.
تردید نسبت به آینده
تکرار قطع دسترسی‌های اینترنتی برای چندمین بار در طی این چند سال و از طولانی شدن زمان محدودیت‌های اخیر، موجی از ناامیدی و بلاتکلیفی، فضای کسب‌وکارهای اینترنتی و اکوسیستم استارت‌آپی کشور را در برگرفته است. بسیاری از کسب‌وکارها نسبت به ادامه فعالیت خود اظهار تردید می‌کنند و همین باعث شده که تعداد زیادی از پروژه‌های توسعه‌ای که در برنامه داشتند را نیز موقتا لغو کنند.
«رضا شیرازی»، مدیر «وب ۲۴» و از فعالان حوزه وب و سئو، در گفتگو با «مارتک» به تشریح وضعیت دیجیتال مارکتینگ پس از محدودیت‌های اینترنتی اخیر پرداخته و می‌گوید: «فارغ از آنکه این محدودیت‌ها کدام کانال‌های بازاریابی دیجیتال را از کار انداخته‌اند و کدام را با اختلال مواجه کرده‌اند، موج ناامیدی و بلاتکلیفی حاکم شده بر فضای کسب‌وکارهای دیجیتال باعث شده تا شرکت‌ها تمایلی به شروع هیچ کمپین جدیدی در هیچ کانالی نداشته باشند و حتی کمپین‌های در حال اجرا را نیز متوقف کنند.» وی می‌گوید: «در جلسات مشاوره‌ای که با این کسب‌وکارها برگزار کردیم، اکثر آنها با تاکید بر چشم‌انداز مبهم وضعیت اینترنتی در ایران، نسبت به ادامه فعالیت اظهار تردید می‌کنند و ترجیح می‌دهند فعلا دست نگه داشته و چند ماه صبر کنند و یا کلا تمرکز خود را به فضای آفلاین منتقل کنند.»
بازار پرتقاضا اما بی‌رونق سئو
سایه این ابهام، به خوبی بر بازار سئو نیز مشهود است. همزمان با متوقف شدن تعداد زیادی از پروژه‌های پیشین سئو، رونق چندانی نیز در آغاز پروژه‌های جدید به چشم نمی‌خورد. شیرازی در توصیف حال و اوضاع این روزهای شرکتهای ارائه‌دهنده خدمات سئو می‌گوید: «در نهایت اگرچه تمایل کلی برای طراحی سایت و استفاده از خدمات سئو به عنوان یکی از آخرین راه‌کارهای ممکن برای بازاریابی دیجیتال افزایش یافته، اما این امر لزوما به افزایش استفاده از این خدمات منجر نشده و بسیاری از این کسب‌وکارها پس از برگزاری جلسات مشاوره اولیه، به دلیل ابهام در وضعیت آتی اینترنت، شوق چندانی برای شروع پروژه ندارند و با سردرگمی، تایید نهایی کار را به تعویق انداخته‌اند.»
این فعال حوزه وب و سئو در ادامه توضیحات خود از وضعیت بازار سئو و درآمد سئوکاران در هفته‌های اخیر می‌گوید: «به تبع لغو بسیاری از قراردادهای پیشین سئوکاران و شرکتهای فعال در این حوزه، درآمد کلی فعالان این صنف طی هفته‌های اخیر کاهش داشته است.»
وی معتقد است: «چنانچه مشخص شود که اینترنت برای همیشه در همین شرایط باقی خواهد ماند و بهبودی در شرایط حاصل نمی‌شود، ممکن است این کسب‌وکارها هم نهایتا ناچار شوند همین یک کانال موجود را دریابند و این امر رونق قابل‌توجهی به بازار سئو ببخشد؛ اما در شرایط حاضر این‌طور نیست و میل کسب‌وکارها به تقویت این کانال، هنوز اقدامی عملی که منجر به درآمدزایی برای سئوکاران شود در پی نداشته است.»
سرنوشت لینک‌های رتبه‌دار گوگل
در تمام مدتی که این محدودیت‌ها توسط مدیران بخش‌های ارتباطی کشور کم و زیاد می‌شدند، میزان دسترسی کاربران به موتور جستجوی گوگل نیز دستخوش تغییر می‌شد. اگرچه وزیر ارتباطات و سخنگوی دولت قویا تاکید دارند که اینترنت قطع نشده و صرفا چند پلتفرم فیلتر شده‌اند، اما تجربه میدانی نشان می‌دهد که کاربران در دسترسی معمولی به جستجوی گوگل نیز- بسته به موقعیت مکانی و نوع فناوری اینترنت مورد استفاده- فراز و نشیب‌هایی را تجربه می‌کنند؛ با توجه به مکانیزم رتبه‌دهی گوگل به لینک‌های مختلف متعلق به کسب‌وکارها، انتظار می‌رود که بسته به طیف کاربران بازدیدکننده هر سایت، جایگاه این کسب‌وکارها در نتایج گوگل تغییر کند.
شیرازی در پاسخ به این سوال که تاثیر محدودیت‌های اخیر بر نتایج کسب‌وکارها در گوگل چه بوده است، می‌گوید: «این تاثیر بسته به صنعت فعالیت آن کسب‌وکار و نوع مخاطبان بسیار متفاوت بوده است. مثلا ممکن است نتایج یک وبسایت خبری به دلیل عطش این روزهای کاربران به مطالعه اخبار، بهبود پیدا کند و یک لینک متعلق به یک وبسایت فروشگاهی با افت مواجه شود.» وی ادامه می‌دهد: «با این‌حال و گذشته از بالا و پایین شدن رتبه‌ها در گوگل، افت تعداد جستجو‌ها و ورودی وب‌سایت‌ها کاملا محسوس بوده است. در بررسی‌هایی که این مدت از چند وبسایت حوزه گردشگری داشتم، ترافیک این سایت‌ها در بهترین حالت به یک سوم پیش از آن کاهش داشته و حدود ۷۰-۸۰ درصد افت را تجربه کرده است.»
شیرازی با تاکید بر اینکه تاثیر این افت بازدید در درآمد کسب‌وکارها حتی بسیار محسو‌س‌تر نیز بوده است، تاکید کرد که درآمد این سایت‌های گردشگری و چند وبسایت فروشگاهی دیگری که مورد بررسی قرار گرفته‌اند، حدود ۹۰ تا ۹۵ درصد کاهش داشته است که به اقتصاد این کسب‌وکارها آسیبی جدی زده است. شیرازی تصریح می‌کند که بخشی از این تغییرات و افت ایجاد شده ناشی از ساعات طولانی قطعی اینترنت بوده (زیرا اینترنت در برخی اپراتورها از ساعت ۴ عصر تا نیمه‌شب قطع می‌شد) و بخشی دیگر نیز به تغییر در رفتار کاربران و عدم تمایل آنها به خرید در این مقطع زمانی برمی‌گردد.
در مجموع اگرچه تا این مقطع زمانی، دائمی بودن فیلترینگ شبکه‌های اجتماعی خارجی تا حد زیادی قطعی شده است، اما شاید با بهت حاکم بر اکوسیستم کسب‌وکارهای اینترنتی، هنوز برای اظهارنظر زود باشد.
کارشناسان معتقدند که در این مقطع زمانی می‌توان برای آینده دیجیتال مارکتینگ و خدمات سئو دو سناریو متصور بود. چنانچه یاس موجود به حدی عمیق شود که کسب‌وکارهای اینترنتی را کلا از ادامه فعالیت منصرف کند، نه درآمد سئوکاران و نه هیچ بخش دیگری از حوزه بازاریابی دیجیتال، بهبودی را تجربه نخواهد کرد. اما چنانچه به هر دلیل کسب‌وکارها ترجیح دهند با این محدودیت‌ها کار را ادامه دهند، سئو به عنوان آخرین و شاید تنها کانال موجود برای بازاریابی دیجیتال، با افزایش تقاضا و رونق همراه خواهد شد.
