مارتک: چندسالی است که گوش سپردن به پادکست به بخشی از سرگرمی افراد مختلف در ایران تبدیل شده است. هرچند رشد استفاده از پادکست در ایران همانند دنیا نیست، اما در چند سال اخیر پادکست‌های فارسی قابل توجه‌ای تولید شده‌اند که مورد استقبال بسیاری از کاربران هم قرار گرفته‌اند. به بهانه روز جهانی پادکست، گروه تحقیقات بازار و حکمرانی رسانه «رستاک» در گزارشی به بررسی وضعیت صنعت پادکست در ایران پرداخته است. طبق این گزارش 96 درصد کل پادکست‌های فارسی مدل درآمدی ندارند و رایگان هستند. همچنین تنها کمتر از دو درصد پادکست‌های فارسی از مدل درآمدی اسپانسری و تبلیغات استفاده می‌کنند.
در این گزارش تایید شده که منظور از پادکست در ایران در اصل پادکست فارسی است که ممکن است توسط تولید‌کننده‌ای خارج از ایران یا بر بستر پلتفرم غیر ایرانی منتشر شود. انتشار و مصرف پادکست فارسی بر بستر شبکه‌های اجتماعی نیز روند خود را دارد، گزارش رستاک متمرکز بر چهار پلتفرم اصلی میزبانی پادکست و پادگیر کست باکس، شنوتو، ناملیک و تهران پادکست است که طبق بررسی رستاک مصرف جمع آنها، بخش عمده مصرف از طریق پلتفرم‌هاست. رستاک تایید کرده که این گزارش حاصل جمع‌آروی داده‌های کامل این چهار پلتفرم ( و نه نمونه‌گیری) است.
طبق داده‌های رستاک، تاکنون ۹ هزار و ۶۷ پادکست فارسی در جهان تولید شده است. همچنین آمار شنیده شدن اپیزودهای پادکست فارسی ۶۹۶ میلیون بار برآورد شده و تعداد پلتفرم‌های دارای پادکست فارسی نیز به ۴۳ مورد رسیده است. بررسی‌های این گزارش نشان می‌دهد که پادکست‌هایی با موضوعات دینی، آموزشی، اخبار، هنر و سلامت پنج دسته محتوایی با بیشترین میزان تولید از بین ۲۳ دسته پادکست فارسی هستند. این درحالی است که در سال ۹۹، دسته‌های دینی، آموزشی و اخبار جزو دسته‌های پرتولید نبوده‌اند.
نمودار زیر نشان می‌دهد که با توجه به آمار تولیدی پادکست در سه دسته اخبار، دینی و هنر این حوزه‌ها سهم پایینی در مصرف کل پادکست ایران دارند. از طرف دیگر سهم‌های اصلی از مصرف پادکست‌ها به دسته‌های آموزشی، روانشناسی و سلامت تعلق دارد.
از سوی دیگر بررسی‌های رستاک نشان می‌دهد که در سال گذشته، ۵۸۲ هزار و ۲۷۳ پادکست تولید شده، درحالی‌که میزان پادکست‌های تولیدشده در سال ۱۴۰۰، ۶۶۴ هزار و ۹۶۰ مورد بوده است. مقایسه این آمارها نشان می‌دهد که روند تولید پادکست فارسی از سال‌های آغازین افزایشی بوده؛ هرچند در سال گذشته به نظر می‌رسد به‌خاطر محدودیت‌ها و اختلال‌های اینترنتی و همچنین فضای جامعه، روند تولید پادکست روند کاهشی داشته است.
در قسمت مربوط به تعداد تولید پادکست‌های فارسی، «رادیو فردا» با ۵ هزار پادکست تولیدی در صدر قرار دارد. «تلویزیون میهن» و «رادیو دنج» نیز به‌ترتیب با ۳ هزار و ۵۴۹ و ۲ هزار و ۹۷۲ پادکست تولیدی در رتبه‌های بعدی قرار دارند.
همچنین در بخش مربوط به پرمخاطب‌ترین پادکست‌های فارسی نیز پادکست «رادیو راه با مجتبی شکوری» با ۵۰ میلیون بار شنیده شدن در صدر قرار دارد. این پادکست موضوعات روانشناسی را با تلفیقی از هنر و داستان برای مخاطب بازگو می‌کند و نقش آموزشی نیز دارد. پادکست بی‌پلاس با موضوع فرهنگی-اجتماعی نیز ۳۴ میلیون بار شنیده شده است و در رتبه دوم قرار دارد. پادکست‌های «جافکری»، «رخ»، «کتاب‌باز»، «صلح درون» و «رواق» نیز به‌ترتیب جزو پرمخاطب‌ترین پادکست‌ها به حساب می‌آیند.
در ادامه این گزارش مدل‌های درآمدی پادکست در ایران نیز مشخص شده است. طبق داده‌های این بخش از ۹ هزار و ۶۷ عنوان پادکست فارسی، ۱۹۳۶ عنوان تنها یک اپیزود دارند. با توجه به این آمار تقریباً نزدیک به ۲۰ درصد کل عناوین پادکست فارسی فعال نیستند. همچنین از کل تعداد عناوین پادکست فارسی، ۳۶۹ عنوان کمتر از ۱۰ بار شنیده شده‌اند، یعنی نزدیک به چهار درصد کل عناوین پادکست فارسی، کمتر از سه هزار و ۷۰۰ بار شنیده شده‌اند.
طبق این گزارش، در بین مدل‌های درآمدی صنعت پادکست در ایران، ۹۶ درصد کل پادکست‌های فارسی مدل درآمدی ندارند و رایگان هستند. همچنین کمتر از دو درصد پادکست‌های فارسی از مدل درآمدی اسپانسری و تبلیغات استفاده می‌کنند. Freemium هم مدل درآمدی دیگری برای برخی از پلتفرم‌های ایرانی است و حدود دو درصد پادکست‌های فارسی از این طریق راه خود را پیش می‌برند.
این گزارش نشان می‌دهد که بیش از ۸۰ درصد سهم بازار پلتفرم‌های پادگیر و میزبان پادکست فارسی متعلق به پلتفرم کست‌باکس است. از سوی دیگر بیش از ۱۵درصد حجم این بازار نیز متعلق به پلتفرم «شنوتو» و کمتر از سه درصد آن نیز به «تهران پادکست» و «ناملیک» می‌شود.
آنطور که داده‌های رستاک مشخص می‌کند دو پلتفرم ناملیک و تهران پادکست، نسبت به سال 1399 سهم بازار خود را با یکدیگر جابه‌جا کرده‌اند. سهم بازار کست‌باکس نیز در سال‌های اخیر افزایش قابل توجه‌ای داشته است.
برای مطالعه کامل این گزارش به این لینک سر بزنید.
